Riviercontract Heulebeek: proces en partners

De Heulebeek 

De Heulebeek ontspringt op de West-Vlaamse heuvelrug in Zonnebeke en Moorslede. Vandaar legt ze haar weg af richting Kuurne waar ze in de Leie uitmondt. Nadat ze in Dadizele de Papelandbeek ontvangt, neemt haar verval af. Vervolgens stroomt ze door de Ledegemse meersen met graslanden die vooral in de winter overstromen. Daar mondt de grootste zijloop, de Wulfdambeek, uit in de Heulebeek.

Het opwaartse traject van de Heulebeek loopt door een gebied met intensieve landbouw en groenteteelt. Meer afwaarts loopt de Heulebeek door verstedelijkt gebied. De waterloop doorkruist achtereenvolgens de kernen van Moorsele, Gullegem en Heule. Daar is vaak tot aan de waterloop gebouwd waardoor de Heulebeek er minder ruimte heeft. In Kuurne bereikt de Heulebeek de Leie.

In het verleden zijn in het stroomgebied al heel wat inspanningen geleverd om de overstromingsschade te verminderen en de waterkwaliteit te verbeteren. Enkele voorbeelden zijn de bufferbekkens in Sint-Elooiswinkel (Ledegem) en Dadizele (Moorslede), de bypass in Heule (Kortrijk), het vlaspark in Kuurne, … Toch zijn de uitdagingen nog groot.

De biologische en fysico-chemische waterkwaliteit zijn nog ruim onvoldoende. Door intensieve landbouw en ongezuiverde lozingen is er een grote nutriëntendruk. Grote delen van de waterloop zijn in het verleden rechtgetrokken. De benedenstroomse dorpskernen kennen een overstromingsproblematiek. Op de akkers op de West-Vlaamse heuvelrug treedt erosie op. En in droge periodes is de watervraag in de intensieve groententeelt groot.

Op initiatief van de Vlaamse Milieumaatschappij hebben de partners in het stroomgebied van de Heulebeek de krachten gebundeld.

26 acties voor een gezond en evenwichtig watersysteem

Hoe kunnen we in Kortrijk, Kuurne, Ledegem, Moorslede, Wevelgem en Zonnebeke het overstromingsrisico verminderen, de waterkwaliteit van de Heulebeek verbeteren en in droge periodes de waterschaarste beperken? Over die vragen konden inwoners, landbouwers, lokale bedrijven, sectororganisaties, rioolbeheerders, terreinbeheerders, lokale en regionale partners twee jaar lang meedenken en met elkaar in dialoog gaan. De ondertekening van het riviercontract op 21 juni 2022 vormde het sluitstuk van het participatietraject.

Het riviercontract zet in op een gezond en evenwichtig watersysteem in het stroomgebied van de Heulebeek. Het actieprogramma bevat 26 acties (en nog veel meer deelacties), verspreid over 4 thema’s: wateroverlast, watertekort, waterkwaliteit en waterbeleving. Het gaat zowel om infrastructuurwerken, als om beheermaatregelen en sensibiliseringsinitiatieven. 

Een greep uit de acties:

• Wegwerken van vismigratieknelpunt Heule-Watermolen
• Aanleggen van een winterbed in Moorsele
• Hermeanderen van de Heulebeek tussen Ledegem en het Groen Lint in Moorsele
• ...

Het traject: van ideeën naar uitvoering

✔ Ondertekening charter

Het participatietraject ‘Samen naar een riviercontract voor de vallei van de Heulebeek’ ging officieel van start op 6 februari 2020. Toen zetten alle betrokken partners hun handtekening onder een charter waarin ze afspraken om met een open geest samen te werken aan oplossingen rond waterproblemen in de vallei van de Heulebeek.

Een langlopend traject met moeilijke materie en veel stakeholders vraagt om een stevige basis. Een stuurgroep die inhoud en output verwerkte, het proces uittekende en waakte over de verschillende stappen en de participatieve aanpak. vormde het kloppende hart van het traject.

✔ Ideeën sprokkelen via online platform en Heulebeekfora

Via een online platform en verschillende Heulebeekfora konden inwoners ideeën voorstellen of becommentariëren en met elkaar in overleg gaan.

✔ Van ideeën naar riviercontract

De stuurgroep met de partners van het transitietraject analyseerde met ondersteuning van deskundigen de aangebrachte ideeën, maakte een selectie en werkte de voorstellen verder uit tot een actieplan met 26 acties voor de vallei van de Heulebeek.

✔ Ondertekening riviercontract

17 partners ondertekenden op 21 juni 2022 het riviercontract voor de Heulebeek. Hiermee engageren ze zich om samen aan de slag te gaan voor een veerkrachtige Heulebeekvallei. Ze voorzien maar liefst 26 acties rond wateroverlast, droogte, waterkwaliteit en waterbeleving op het grondgebied van de gemeenten Kortrijk, Kuurne, Ledegem, Moorslede, Wevelgem en Zonnebeke. Het gaat om een ruime waaier aan acties: van infrastructuurwerken, over beheermaatregelen tot sensibiliseringsinitiatieven. 

Het riviercontract vormt zowel een eindpunt als een vertrekpunt. Het eindpunt van een participatietraject met alle omwonenden en rechtstreeks betrokkenen om tot gedragen ideeën te komen. En het vertrekpunt voor alle partners die de weerhouden voorstellen effectief zullen omzetten in de praktijk.

Partners van het riviercontract

Het partnerschap bestaat uit de gemeenten Kortrijk, Kuurne, Moorslede, Wevelgem, Zonnebeke, Provincie West-Vlaanderen, intercommunales Leiedal en WVI, Vlakwa (het Vlaams Kenniscentrum Water), Inagro, Provinciale ontwikkelingsmaatschappij West-Vlaanderen, Departement Landbouw en Visserij, Departement Omgeving, een burger, Natuur.Koepel Zuid-West-Vlaanderen, Aquafin en de Vlaamse Milieumaatschappij.

De Vlaamse Milieumaatschappij is initiatiefnemer en trekker van dit riviercontract.