De watertoets is een instrument waarmee de overheid die beslist over een vergunning, een plan of een programma inschat welke de impact ervan is op het watersysteem. Het resultaat van de watertoets wordt als een waterparagraaf opgenomen in de vergunning of in de goedkeuring van het plan of het programma.
Beleidsinstrumenten
Om het integraal waterbeleid beleid in de praktijk te zetten, zijn een aantal beleidsinstrumenten beschikbaar.
De informatieplicht voor vastgoed in overstromingsgevoelig gebied werd ingevoerd in het decreet Integraal Waterbeleid, via een wijziging van 19 juli 2013. Op 1 januari 2023 is een gewijzigde informatieplicht in voege getreden.
Meerlaagse waterveiligheid staat voor een combinatie van maatregelen die de kritieke overstromingen beheersen (protectie), maatregelen die de schade door overstromingen voorkomen of verminderen (preventie) en maatregelen die ervoor zorgen dat we goed voorbereid zijn wanneer een overstroming zich toch voordoet (paraatheid).
Met de Blue Deal wil de Vlaamse Regering structureel over sectoren heen Vlaanderen weerbaar maken tegen waterschaarste, het circulair watergebruik verhogen en zorgen voor een hogere waterbeschikbaarheid.
Informatie over bouwen en wonen in overstromingsgevoelig gebied.
Signaalgebieden zijn nog niet ontwikkelde gebieden met een harde gewestplanbestemming (woongebied, industriegebied,...) die ook een functie kunnen vervullen in de aanpak van wateroverlast omdat ze kunnen overstromen of omdat ze omwille van specifieke bodemeigenschappen als een natuurlijke spons fungeren.
Een aanduiding als watergevoelig openruimtegebied heeft als gevolg dat de huidige bestemming van het gebied (woongebied, industriegebied, ...) niet meer gerealiseerd kan worden. In deze gebieden kunnen dus geen vergunningen meer verleend worden voor bijvoorbeeld nieuwe woningen of bedrijven. De Vlaamse Regering heeft op 19 juli 2024 de aanduiding van 139 watergevoelige openruimtegebieden definitief goedgekeurd. Met deze beslissing wordt ruim 710 ha open ruimte met overstromingsrisico gevrijwaard van bebouwing en verdere ontwikkeling en dus ook van toekomstige wateroverlast.
Het decreet Integraal Waterbeleid biedt de mogelijkheid om de nodige ruimte voor water planmatig vast te leggen door overstromingsgebieden af te bakenen.
Oeverzones zijn een volwaardig onderdeel van het watersysteem. Ze dragen in belangrijke mate bij aan het evenwicht van het watersysteem. Om er voor te zorgen dat oeverzones hun functie kunnen vervullen, legt het decreet Integraal Waterbeleid gebruiksbeperkingen op voor oeverzones.
Om de afbakening van overstromingsgebieden en oeverzones in de praktijk te ondersteunen, kan gebruik gemaakt worden van de instrumentenmix onteigening, recht van voorkoop, aankoopplicht en vergoedingsplicht.
Handhaving van de correcte aansluiting van de privéwaterafvoer (aansluiten van afvalwater en afkoppelen van regenwater) is binnen het integraal waterbeleid één van de prioritaire thema’s voor handhaving.
Digitale atlas van de gerangschikte onbevaarbare waterlopen en de publieke grachten
De voorbije jaren is het inzicht gegroeid dat we anders moeten omgaan met ons hemelwater. Een hemelwater- en droogteplan met een integrale visie over waar en hoe we het hemelwater in een gebied zoveel mogelijk ter plaatse infiltreren of hergebruiken, bufferen en pas als laatste stap vertraagd afvoeren, draagt hiertoe bij.