Hoe correct omgaan met afvalwater van het erf ?

Nutriëntrijke afvalstromen bij landbouwbedrijven

In een veeteeltbedrijf kunnen o.a. de volgende afvalwaterstromen voorkomen:   perssappen (silosappen) mestsappen run-off van mest bevuilde oppervlakken en materialen run-off van de kuilplaat en van andere verharde bevuilde oppervlakken die geen mest bevatten  reinigingswater van stallen, materialen en landbouwmachines afvalwater van de melkinstallatie (voor-, hoofd- en naspoelwater), van de melkkoeltank, van de melkstand, de melkput, laarzen en emmers afvalwater uit de ontsmettingsbak voor melkvee spoelwater van ontijzering en ontkalking spuistroom van luchtzuiveringssystemen reinigings- en condensatiewater van de warmtewisselaars ...

Kleine hoeveelheden, maar soms met grote gevolgen !

Zelfs kleine hoeveelheden van deze afvalstromen kunnen een grote impact hebben op de waterkwaliteit, wanneer ze in een waterloop terechtkomen of in de bodem infiltreren. Denk hierbij aan mogelijke verbindingen tussen mestopslag en waterlopen of aan silosappen die afstromen naar de naastgelegen gracht.

Die afvalstromen kunnen heel rijk zijn aan voedingsstoffen en organisch materiaal. Zo kan het onverdunde sap uit een maïssleufsilo tot 3000 keer meer organische stof bevatten dan wat goed is voor een waterloop. De gevolgen van zo'n vervuiling kunnen groot zijn, De vervuiling neemt het zuurstof uit de waterloop snel op of verhoogt de concentraties van voedingsstoffen in de waterloop sterk. Hierdoor sterven vissen of groeit de beek overmatig toe met waterplanten en algen. 

Kleine veranderingen, met grote effecten

Vervuiling moet vermeden worden en gelukkig kan dat meestal vrij eenvoudig. Heel vaak helpt het om oog te hebben voor een aantal aspecten op het bedrijf, bepaalde handelingen aan te passen of specifieke (beperkte) inrichtingen door te voeren.

Enkele aandachtspunten hierbij zijn:

• Zijn alle verhardingen schoongeveegd?
• Zijn er geen afvoergoten of afvoerputjes verstopt?
• Hoe liggen de voedersilo' s er bij? Kan dit leiden tot afstromend vervuild hemelwater?
• Bij gebruik van een first-flush: is deze goed afgesteld? En wordt deze tijdig geledigd?
• Worden alle mestsappen opgevangen?
• Wat gebeurt er met het spoelwater van de stallen? Bestaat de mogelijkheid dat dit oppervlakkig of ondergronds wegstroomt?
• Wordt het water van de luchtwasser opgevangen?
• Zoek de uitlopen van afvoerbuizen naar het waterloopstelsel eens op. Komt hier zuiver regenwater uit of is het water vervuild omdat verontreinigingen vanop het erf mee afspoelen?

Meer tips

Concrete tips zijn handig weergeven in documenten per bedrijfstype.

Raadpleeg de schematische gidsen per bedrijfstype voor:

• rundvee: schema + info maatregelen
• varkens: schema + info maatregelen
  
• legkippen: schema
• vleeskippen: schema
• paarden: schema
  
• konijnen: schema
• ...

Voor meer informatie over het opvangen van perssappen van de kuilplaat: first flush systemen en toepassen van een absorberende strooisellaag (vnl. bij rundveebedrijven), raadpleeg het document 'info maatregelen' bij rundveebedrijven hierboven.

Doe de check

Binnen het integraal waterproject Merkske zijn voor verschillende bedrijfstypen gedetailleerde checklists per bedrijfsonderdeel opgesteld.
Met deze lijsten willen we landbouwers een hulpmiddel aanbieden om het risico op (accidentele) watervervuiling in het omliggende gebied sterk te verkleinen, zich in regel te stellen met de wetgeving en tegelijk de bedrijfsvoering te verbeteren. De lijsten bieden een houvast om het eigen bedrijf kritisch te bekijken op het vlak van afvalwater.

--> Raadpleeg de checklists <--

Meer info

Voor meer info over deze problematiek en mogelijke oplossingen, raadpleeg volgende websites:

• Vlaams Kenniscentrum voor Best Beschikbare Technieken (BBT)
• In 2022 werd een nieuwe BBT-studie erfsappen gepubliceerd. In deze studie worden de BBT voor de Vlaamse landbouwbedrijven en covergistingsinstallaties ter voorkoming van het afstromen van erfsappen en emissies naar oppervlaktewater en bodem als gevolg daarvan in kaart gebracht. Deze studie is ook interactief te raadplegen via iBBT.emis.vito.be 
• Absorberende onderlaag voor opvang van perssappen in de (maïs)kuil: Profiteren door absorberen: video youtube en praktische Nederlandse folder.
• Departement Landbouw en Visserij
• VLIF subsidie voor niet productieve investeringssteun 
• Film youtube "silosappen en first flush" (let op: Een first flush systeem alleen volstaat niet om aan de lozingsnormen naar de waterloop te voldoen: het scheidt louter de dikke fractie van de verdunde fractie: bijkomende opvang of nazorg is nog aan de orde. Belangrijk is ook de goede afstelling van de first flush
• Vlaamse Landmaatschappij
• de mestbank  
• Proef- en vormingscentrum voor de landbouw PVL Bocholt heeft in noord-Limburg projecten lopen waarbij lokale landbouwers bedrijfsadvies kunnen aanvragen over omgang met erfsappen
  • https://www.pvl-bocholt.be/waterkwaliteit-een-geintegreerde-aanpak/
  • https://www.pvl-bocholt.be/bess-bedrijfsadvies-erf-en-silosappen/

• Provinciaal Proefcentrum  voor de Groenteteelt Oost-Vlaanderen vzw
• Goed omgaan met erfsappen en waswater hergebruiken
• Rietveld als duurzame zuivering van erfsappen (na first flush)
  
• andere info
• Wat met gewasbeschermingsmiddelen? De fyteauscan maat een scan van de plaatsen op je bedrijf waar er een risico bestaat dat er gewasbeschermingsmiddelen in het water kunnen terechtkomen: http://www.fyteauscan.be
• Een algemeen overzicht van de gangbare afstandsregels tot waterlopen.