Okt. 2022 - Alle hens aan dek door de droogte
De droogtecommissie volgde de toestand nauwgezet op, bracht advies uit over de te nemen maatregelen en riep herhaaldelijk op tot extra spaarzaam watergebruik. Op advies van de droogtecommissie werden onttrekkingsverboden ingesteld in alle onbevaarbare waterlopen, een aantal bevaarbare waterlopen en enkele afgesloten meanders en kwamen er scheepvaartbeperkingen. Er werd ook overlegd met de sector- en koepelorganisaties over mogelijke bijkomende waterbesparingen bij de bedrijven, binnen de landbouw, in de bouwsector en bij de lokale besturen.
De droogtecommissie kwam afgelopen zomer geregeld samen. Op basis van informatie over de waterschaarste- en droogtetoestand, de waterverbruiken, de reeds genomen maatregelen en het afwegingskader voor prioritaire watergebruiken tijdens droogte, besprak ze de nood aan bijkomende, meer algemene droogtemaatregelen en bracht ze hierover advies uit.
Een samenvatting van afgelopen maanden.
begin mei
Al op 4 mei 2022 schakelde de droogtecommissie het algemene waterschaarste- en droogteniveau op naar niveau geel (preventieve maatregelen door leden droogtecommissie). Na een uiterst droge maand maart en beperkte neerslag begin april, viel er in de tweede helft van april nauwelijks neerslag. Waterbeheerders namen daarom een aantal preventieve, waterbesparende maatregelen (bv. peilopzet, stopzetten omgekeerd spuibeheer).
Ook werden de eerste tijdelijke onttrekkingsverboden ingesteld voor een aantal onbevaarbare waterlopen en publieke grachten waar de minimale ecologische debieten en waterpeilen niet meer gehaald werden.
eind mei
De neerslag in de tweede helft van mei zorgde voor een tijdelijke stabilisering of lichte stijging van de peilen en afvoeren in waterwegen en onbevaarbare waterlopen. Ook de grondwaterstanden toonden eind mei een lichte verbetering ten opzichte van een maand eerder.
eind juni – begin juli
Juni was een normale maand qua neerslaghoeveelheden. Onweersbuien zorgden wel voor grote geografische verschillen in de gevallen neerslag. Onder invloed van de gevallen neerslag waren de peilen en afvoeren van de waterlopen (tijdelijk) gestegen, maar door de hoge temperaturen en de beperkte neerslag begin juli daalden de afvoeren vanaf begin juli in heel Vlaanderen.
medio juli
Op 15 juli kondigde de droogtecommissie droogteniveau ‘oranje’ (maatregelen afgestemd door droogtecommissie) Omdat het waterpeil of de waterafvoer in zeer veel onbevaarbare waterlopen (te) laag was, adviseerde ze een algemeen onttrekkingsverbod voor de onbevaarbare waterlopen. Enkel in uitzonderlijke gevallen kon onttrekking nog toegestaan worden. In de ecologisch zeer kwetsbare onbevaarbare waterlopen was op dat moment al een permanent of seizoenaal onttrekkingsverbod van toepassing. Het advies ging gepaard met een oproep tot spaarzaam watergebruik.
begin augustus
In de eerste helft van augustus daalden de afvoeren en peilen van waterwegen en waterlopen verder. Ook het peil van het ondiepe grondwater daalde flink. Waterbeheerders namen bijkomende waterbesparende maatregelen (bv. het verder dichtzetten van watervangen voor landbouw en natuur, het inzetten van (mobiele) pompen die het water aan de sluizen terugpompen, een uitbreiding van gegroepeerd schutten, … ).
Het warme, droge weer zorgde op tal van plaatsen ook voor potentieel toxische blauwalgenbloeien. In verschillende kanalen, beken, zwem- en recreatievijvers moest een recreatie- of captatieverbod ingesteld worden.
Bijkomende waterbesparende maatregelen waren op dat moment niet nodig. Het drinkwaterverbruik bleef ondanks de aanhoudende droogte en hitte relatief laag en de ruwwaterbronnen voor de drinkwaterproductie waren nog voldoende beschikbaar.
De droogtecommissie herhaalde wel de oproep om spaarzaam om te gaan met alle waterbronnen.
tweede helft augustus
Om waterverlies bij het schutten van schepen maximaal te vermijden, adviseerde de droogtecommissie om pleziervaart enkel nog samen met beroepsvaart te versassen.
In de tweede helft van augustus werd ook duidelijk dat bij het uitblijven van significante neerslag, de afvoeren en waterpeilen in de waterwegen verder zouden dalen tot kritische peilen. Op dat moment zouden extra maatregelen onafwendbaar zijn. Voor het Albertkanaal, het kanaal Gent-Terneuzen en de andere waterwegen in het Scheldebekken werd een kader uitgewerkt dat voorzag in een graduele en gefaseerde invoer van bijkomende maatregelen (bijkomende operationele beheermaatregelen, scheepvaartbeperkingen of -stremmingen, captatiebeperkingen of -verboden voor industrie en landbouw voor respectievelijk niet-essentieel watergebruik en zo nodig essentieel waterverbruik, en specifiek voor het Albertkanaal ook een beperking van de inname van ruwwater voor drinkwaterproductie).
Verder adviseerde de droogtecommissie om een aantal ecologisch kwetsbare meanders van de Leie en de Schelde een captatieverbod in te stellen. Om de waardevolle ecologie in deze meanders maximaal te vrijwaren, moest een verdere afname van de waterstand er zoveel mogelijk vermeden worden.
begin september
De droogtecommissie gaf aan De Vlaamse Waterweg het mandaat om indien nodig het kader met de bijkomende maatregelen voor de waterwegen gradueel en gefaseerd in te voeren. Op het moment dat er bijkomende maatregelen genomen worden met een impact op de drinkwatervoorziening, wordt best ook een verbod ingesteld op het gebruik van water voor niet-essentiële toepassingen, zo adviseerde de droogtecommissie.
In de loop van september werd het weer wisselvalliger. De neerslag zorgde voor een tijdelijke stabilisatie of tijdelijk, licht herstel van de afvoeren en waterpeilen van de onbevaarbare waterlopen en waterwegen. De neerslaghoeveelheden waren wel onvoldoende om de grote neerslagtekorten weg te werken. De droogtecommissie adviseerde het behoud van alle genomen maatregelen en herhaalde eerder uitgebrachte adviezen en eerdere oproepen voor spaarzaam watergebruik.
medio september
De droogtecommissie adviseerde het behoud van de genomen maatregelen. De maatregel waarbij pleziervaart louter samen met beroepsvaart kon schutten, kon wel opgeheven worden nu het pleziervaartseizoen op zijn einde liep.
tweede helft september
De neerslag zorgde voor een verder licht herstel van de debieten en waterpeilen van de onbevaarbare waterlopen en waterwegen en van de grondwaterstanden. Een structureel herstel van debieten en waterpeilen of van grondwaterstanden naar normale waarden voor de tijd van het jaar wordt niet snel verwacht. Daarvoor zijn de opgebouwde neerslagtekorten veel te groot.
De droogtecommissie adviseerde het behoud van het captatieverbod op de onbevaarbare waterlopen. Voornamelijk in de zuidelijke helft van Vlaanderen worden de minimale ecologische debieten en waterpeilen op vele plaatsen nog niet gehaald. De captatieverboden op de bevaarbare waterwegen in het IJzerbekken, op de Moervaart en later ook op de Damse Vaart konden wel opgeheven worden, m.u.v. deze locaties waar er zich nog blauwalgen bevinden.
begin oktober
De regen in september had een positief effect op de waterlopen, zowel op de waterkwantiteit als op de waterkwaliteit. Op 13 oktober adviseerde de droogtecommissie om de tijdelijke onttrekkingsverboden op de onbevaarbare waterlopen en in afgesloten meanders op te heffen aangezien voor het merendeel van de waterlopen de drempelwaarden bereikt worden. Bovendien is de watervraag momenteel zeer beperkt. Het beheerniveau werd afgeschaald naar niveau 1.
Het is evident dat het onttrekkingsverbod in de stroomgebieden van ecologisch zeer kwetsbare kleine beken waar een permanent of seizoenaal verbod ingesteld werd, van kracht blijft.
Evaluatie en werkprogramma reactief droogtebeheer
Net zoals na vorige droge periodes zal de CIW de droogte en waterschaarste van 2022 en de droogteaanpak evalueren en bekijken of en waar bijstellingen mogelijk zijn.
Nu de meest acute fase van de droogte van deze zomer voorbij is, is gestart met een eerste evaluatie van de aanpak. Aan de leden van de droogtecommissie en de ondersteunende adviesgroep droogte werd gevraagd om werkpunten en leerlessen voor de verdere uitwerking en optimalisatie van het reactief droogtebeheer over te maken.
De resultaten werden op 10 oktober toegelicht aan de High Level Taskforce Droogte en op 12 oktober tijdens de CIW-klankbordgroep besproken met vertegenwoordigers van de strategische adviesraden. Het finale resultaat zal voorgelegd worden aan de CIW van 19 oktober 2022.