Meerlaagse waterveiligheid vermijdt overstromingsschade

Om schade door overstromingen zo veel mogelijk te vermijden, kiest Vlaanderen voor duurzame oplossingen die aansluiten bij het watersysteem. Dit gebeurt volgens de principes van meerlaagse waterveiligheid.

Meerlaagse waterveiligheid

Meerlaagse waterveiligheid staat voor:

• een combinatie van maatregelen die de kritieke overstromingen beheersen (protectie), maatregelen die de schade door overstromingen voorkomen of verminderen (preventie) en maatregelen die ervoor zorgen dat we goed voorbereid zijn wanneer een overstroming zich toch voordoet (paraatheid).
• een gedeelde verantwoordelijkheid van waterbeheerders, ruimtelijke planners, crisis- en hulpdiensten én burgers. Enkel door samen te werken kunnen we de gevolgen van overstromingen maximaal verminderen.

Beschermen tegen overstromingen (protectie)

Protectieve maatregelen zijn erop gericht om overstromingen in kwetsbare gebieden zoveel mogelijk te vermijden. Dijken, stuwen, wachtbekkens en pompstations zijn hier de meest gekende voorbeelden van. Ze zorgen ervoor dat het water veilig afgevoerd wordt en de waterloop niet doet overstromen.  

De laatste tientallen jaren werd benadrukt om regenwater zoveel mogelijk op te vangen en te hergebruiken (regenputten) of in de grond te laten sijpelen (via infiltratievoorzieningen). Het water dat niet ter plekke kan vastgehouden worden, wordt zoveel mogelijk geborgen in valleigebieden (overstromingsgebieden, wachtbekkens) en pas als dat niet lukt, wordt het gericht afgevoerd. Deze drietrapsstrategie van vasthouden, bergen en afvoeren blijft een belangrijke pijler in het waterkwantiteitsbeheer in Vlaanderen.  

Wat doet u zelf?
	Bouwt of verbouwt u? Dan moet u rekening houden met een Vlaamse verordening die u verplicht om regenwater op te vangen in een put en te gebruiken of om het water in de grond te laten sijpelen, ook als u niet zelf in overstromingsgevoelig gebied woont. Lees alles over de hemelwaterverordening.
	In de rubriek bouwen en verbouwen op de website van de VMM vindt u heel wat informatie en voorbeelden van goede praktijk over hoe u water kunt vasthouden op uw perceel. Enkele voorbeelden zijn: een groendak voorzien, waterdoorlatende verharding kiezen, een wadi aanleggen, kleine landschapselementen planten. Ook zonder een grote verbouwing zijn er heel wat mogelijkheden.

Schade vermijden of beperken (preventie) 

Preventieve maatregelen pakken niet de overstroming zelf aan, maar richten zich op de schade die een overstroming kan veroorzaken. Het zijn maatregelen die ervoor zorgen dat we minder kwetsbaar zijn voor overstromingen. Dit doen we bijvoorbeeld door in gebieden die gevoelig zijn voor overstromingen aangepast te bouwen of verbouwen en in sommige gebieden bouwen zelfs niet langer toe te laten.

Wie wil bouwen of verbouwen heeft een vergunning nodig. De vergunningverlener formuleert daarin o.a. aanbevelingen en voorwaarden voor wie wil bouwen in overstromingsgevoelig gebied. Dit gebeurt via de watertoets.

Ga naar de rubriek watertoets

Ook de signaalgebieden willen ruimte voor water vrijwaren en zo overstromingsschade voorkomen. Signaalgebieden zijn gebieden met een reële overstromingskans, waarin volgens het gewestplan nog ontwikkeling mogelijk is, bijvoorbeeld tot woon- of industriegebied. In deze gebieden wordt onderzocht of bouwen mits aangepaste voorschriften toch mogelijk is, of herbestemming noodzakelijk is. 

Ga naar de rubriek signaalgebieden

De informatieplicht verplicht verkopers en verhuurders van onroerend goed om na te gaan of het goed in overstromingsgevoelig gebied ligt. Als dat het geval is, moet hij of zij de potentiële koper of huurder hierover informeren.

Ga naar de rubriek informatieplicht overstromingsgevoeligheid vastgoed

Wat doet u zelf?
	Ook u kunt nagaan of een woning in een gebied ligt dat gevoelig is voor overstromingen. Ga hiervoor naar het geoloket van de watertoets.  Bekijk eerst het instructiefilmpje als u voor de eerste keer de watertoetskaart raadpleegt.
	Vergunning- en adviesverleners maken gebruik van een webtoepassing om de watertoets snel en correct uit te voeren. Ook particulieren kunnen de webtoepassing gebruiken om van bij het ontwerp van een project rekening te houden met het watersysteem.
	Bouwt u in een overstromingsgevoelig gebied dan kiest u best voor een waterrobuust ontwerp. Bouwen op palen of kolommen is hiervan een mooi voorbeeld.  Op de website van NAV, de Vlaamse architectenorganisatie, vindt u nuttige informatie en voorbeeldprojecten.
	Ook in een bestaande woning kunnen kleine ingrepen vaak heel wat schade voorkomen: schotten langs deur- en raamopeningen, waterdichte deuren en poorten, een waterdichte cementlaag of coating op de buitenmuur, … In de rubriek overstromingsveilig bouwen en wonen vindt u nog meer tips om uw woning te beschermen.
	Op de de website van de VMM vindt u typefiches voor de meest gebruikte maatregelen (o.a. schotten, terugslagkleppen, waterdicht maken van de gevel,…). Een typefiche verduidelijkt wat de maatregel inhoudt, wanneer hij het best wordt toegepast, welke types beschikbaar zijn, waarop moet gelet worden bij installatie, hoeveel hij kost, …

Klaar staan bij overstromingen (paraatheid)

Paraatheidverhogende maatregelen zorgen ervoor dat we ons niet laten verrassen door overstromingen en alert kunnen optreden zodat we erger voorkomen. Door te informeren over de risico’s en te waarschuwen als een overstroming dreigt, kunnen waterbeheerders, hupdiensten en burgers tijdig maatregelen treffen en veel schade en ellende vermijden.

De Vlaamse waterbeheerders investeerden in de ontwikkeling van een betrouwbare overstromingsvoorspeller. De website www.waterinfo.be informeert permanent over de hoogte van de waterstanden en de kans op overstromingen van bevaarbare en onbevaarbare waterlopen.

Als het water toeslaat, is een gepast optreden van crisis- en hulpdiensten cruciaal om overstromingsschade te beperken. Hun hulp bij het aanleveren van zandzakjes en bij het plaatsen van mobiele waterkering is onmisbaar. Om ervoor te zorgen dat waterbeheerders en hulp- en crisisdiensten goed op elkaar ingespeeld zijn, worden regelmatig crisisoefeningen georganiseerd.  

Wat doet u zelf?
	Ga na of uw woning kans heeft op overstromen via het geoloket van de watertoets. Bekijk eerst het instructiefilmpje als u voor de eerste keer de watertoetskaart raadpleegt. Hou de diverse informatiekanalen nauwgezet in het oog en in het oor. U kunt de recentste informatie over dreigende overstromingen vinden op www.waterinfo.be. Een eenvoudige kleurcode waarschuwt voor mogelijk gevaar.
	In de  brochure Overstromingsveilig bouwen en wonen vindt u een handige checklist die u helpt om op een juiste manier te handelen en erger te voorkomen als een overstroming voorspeld wordt. Ook op de website van veel gemeenten is informatie te vinden over wat te doen voor, tijdens of na een overstroming.