In de afgelopen jaren is er voor de Heulebeek en haar zijwaterlopen ingezet op verbetering van de waterkwaliteit, vermindering van het risico op wateroverlast, het anticiperen op droogte en meer waterbeleving. Deze brochure biedt een overzicht van de lopende initiatieven en de nog op te lossen knelpunten.
In de kijker
2020 was het vierde droge jaar op rij. Vooral april en mei waren uitzonderlijk droog. Ook in de zomer lagen de neerslaghoeveelheden in het Leiebekken onder de normale waarden. De langdurige droogte ging opnieuw gepaard met lage waterstanden in de waterlopen en het grondwater, een slechte waterkwaliteit door weinig debiet en de aanwezigheid van toxische blauwalgen.
Een jaar geleden startte de VMM een participatietraject voor de Heulebeek en ondertekende ze samen met elf partners een charter.
In het stroomgebied van de Gaverbeek lopen tal van initiatieven om de beek en haar zijwaterlopen te versterken. Het stroomgebiedbeheerplan 2022-2027, dat momenteel in openbaar onderzoek is, duidt de Gaverbeek daarom aan als aandachtsgebied (klasse 4). Een goede ecologische toestand is er haalbaar in 2033 of van zodra natuurlijk herstel ingetreden is, mits uitvoering van voldoende acties in de planperiodes 2022-2027 en 2028-2033.
Het belang van de Leie voor de binnenvaart neemt nog steeds toe. Straks vormt deze rivier een belangrijke schakel in de verbinding tussen de Seine en de Schelde, en tussen de Vlaamse havens en Parijs. Om de waterweg op deze belangrijke taak voor te bereiden, staan er een hele reeks ingrepen op het programma. Niet enkel de infrastructuur wordt aangepakt, maar ook de natuur krijgt extra kansen.
De voorbije 25 jaar is er heel wat geïnvesteerd in saneringsinfrastructuur in het Leiebekken. Veel en grote rioleringsprojecten hebben de waterkwaliteit sterk verbeterd en voor meer biologisch leven in de waterlopen gezorgd.
Door de droge maanden mei, juni en juli daalden de waterpeilen in de waterlopen in het Leiebekken aanzienlijk. Door de warme temperaturen zelfs tot 1 cm per dag. Ook de grondwaterstand daalt verder. De gouverneurs beslisten daarom op het crisisoverleg met alle betrokkenen om een captatieverbod in te stellen voor de onbevaarbare waterlopen.
Op 22 en 23 juni 2018 werd in Heule door de Vlaamse Milieumaatschappij de koker onder de spoorweg aangelegd die het water van de Heulebeek bij hoogwater sneller laat afvoeren via de bypass. Door deze ingreep vermindert het overstromingsrisico in het centrum van Heule. De werken zullen eind 2018 afgerond worden.
Het bekkensecretariaat bracht op 23 april 2018 de actoren in het stroomgebied van de Gaverbeek rond de tafel voor een eerste gebiedsgericht overleg. Door kennis en ervaring uit te wisselen en projecten en initiatieven bij elkaar te leggen, kunnen we meer bereiken. Daarom gaan we in het stroomgebied van de Gaverbeek voor een integrale en gebiedsgerichte aanpak. Er is heel wat dynamiek en de waterbeheerders en andere instanties hebben verschillende projecten lopen voor minder wateroverlast en een betere waterkwaliteit.
Van eind november tot eind juni viel in het Leiebekken veel minder neerslag dan het klimatologisch gemiddelde. Deze droge maanden leiden tot zeer lage debieten in de waterlopen en een dalende grondwaterstand. Vanaf 21 juni geldt voor minstens 14 dagen een algemeen captatieverbod uit onbevaarbare waterlopen voor beregening in het Leiebekken.
Intercommunale Leiedal is aangesteld om een studie te maken over de toekomst van de Gaverbeek. Dit gebeurt binnen het project Groene Sporen van de intercommunale en de provincie West-Vlaanderen. Het doel is meer en beter groen in Zuid-West-Vlaanderen. Het bekkensecretariaat van het Leiebekken gaf op de stuurgroep van 21 juni een toelichting over de waterkwaliteit in het stroomgebied van de Gaverbeek.
Het wateruitvoeringsprogramma rapporteert jaarlijks over de uitvoering van het bekkenspecifieke deel Leiebekken van het stroomgebiedbeheerplan Schelde en blikt vooruit op de uitvoering in de komende jaren. Het bekkenbestuur keurde op 17 mei het ontwerp wateruitvoeringsprogramma 2016 goed.
Op 14 maart organiseerden de bekkensecretariaten van het IJzer- en Leiebekken, samen met Inagro en VLM, een erosiedag voor gemeenten en landbouworganisaties. Het werd een interactieve dag waarop de deelnemers kennis en ervaringen deelden en handvatten aangereikt kregen die de aanpak van erosie kunnen vergemakkelijken. De nadruk lag op de aanpak van erosie in de aandachtsgebieden van het stroomgebiedbeheerplan. Meer samenwerking tussen alle betrokken actoren biedt kansen voor een efficiëntere aanpak van erosie, kostenbesparing en een snellere waterkwaliteitsverbetering.
Op 26 januari vond in Roeselare het eerste gebiedsgericht overleg voor het aandachtsgebied Heulebeek plaats. De aanwezigen kregen er toelichting over de watertoestand en de initiatieven om de Heulebeekvallei als blauwgroene infrastructuur te versterken. Met dit nieuwe overleg wil het bekkensecretariaat alle actoren van meet af aan betrekken bij de projecten om de waterkwaliteit van de Heulebeek en haar zijbeken te verbeteren en de samenwerking en afstemming tussen initiatieven op het terrein versterken.
Het Seine-Scheldeproject loopt in Vlaanderen hoofdzakelijk via de Leie en de Ringvaart rond Gent naar het kanaal Gent-Terneuzen en is dus een zeer belangrijk project voor het Leiebekken. Het project combineert aanpassingen aan de Leie en haar infrastructuur, voor een betere doorgang van grotere schepen, met rivierherstel. Waterwegen en Zeekanaal NV is volop bezig met voorbereidende studies, voorontwerpen en de uitvoering op het terrein.
De werken voor de afsluitconstructie en het pompstation aan de Rosdambeek zijn bijna klaar. Met dit project willen de provincie Oost-Vlaanderen en Waterwegen en Zeekanaal NV vermijden dat hoge waterstanden in de Leie het water in de Rosdambeek doen opstuwen, met overstromingen tot gevolg. Als alles goed verloopt, kan de constructie eind januari 2017 in gebruik genomen worden. Het project geeft uitvoering aan actie 6_I_048 van het bekkenspecifieke deel.
Dat erosie een probleem is in het Leiebekken bleek nogmaals bij de wateroverlast van mei-juni. Door afspoeling van bodemmateriaal bij hevige regenbuien slibben rioleringen en grachten dicht. Ook voor landbouwers is het verlies van vruchtbare bodem een slechte zaak. De bekkensecretariaten Leiebekken en IJzerbekken organiseren daarom in samenwerking met Inagro en de VLM op 14 maart een erosiedag voor beleidsmakers, erosiegevoelige gemeenten en landbouworganisaties.
In de vallei van de Heulebeek lopen tal van initiatieven voor een meer groene, kwaliteitsvolle woonomgeving en een versterking van de open ruimte in dit verstedelijkte gebied. Het bekkensecretariaat Leiebekken gaat samen met een aantal partners voor een geïntegreerde aanpak in dit gebied. Een betere samenwerking en meer afstemming tussen initiatieven, biedt ook kansen en win-wins voor de waterkwaliteit, zodat we op termijn de goede toestand kunnen halen. Het startoverleg vindt plaats op 26 januari.
Eind mei en begin juni trokken intense regenzones en onweersbuien over het Leiebekken. Vooral in de westelijke helft van het bekken zorgde dit voor kritieke waterstanden en wateroverlast. Het bekkensecretariaat contacteerde de getroffen gemeenten en bracht de overstromingen in kaart. Die informatie wordt gebruikt om overstromingskaarten te actualiseren, de watertoetskaart te verbeteren en modellen verder te ontwikkelen.
De komende jaren zetten water- en rioolbeheerders en andere partners binnen het integraal waterbeleid hun inspanningen voor een betere waterkwaliteit en minder wateroverlast in het Leiebekken verder. Stap voor stap werken ze aan een goede toestand. De nieuwe brochure biedt u een voorsmaakje van wat u de komende jaren mag verwachten.
Op vrijdag 18 december stelde de Vlaamse Regering de stroomgebiedbeheerplannen voor Schelde en Maas (2016-2021) vast. De plannen formuleren maatregelen en acties om de toestand van de watersystemen te verbeteren en de overstromingsrisico's te beheren. Het bekkenspecifieke deel voor het Leiebekken maakt deel uit van het stroomgebiedbeheerplan Schelde.
Het wateruitvoeringsprogramma rapporteert jaarlijks over de uitvoering van het bekkenspecifieke deel Leiebekken van het stroomgebiedbeheerplan Schelde en blikt vooruit op de uitvoering in de komende jaren. Het bekkenspecifieke deel van het WUP vervangt het vroegere bekkenvoortgangsrapport.